Sporda Anahtar Element: Motivasyon

Sporcuların yüksek performans göstermesi ve bu performansın devamlılığı, takımın ve sporcunun bireysel başarısı için oldukça önemli. Fakat, kullanılan fiziksel antrenman teknikleri tek başına yeterli değil. Sporcunun psikolojisi de işin içine mutlaka katılmalı. Spor ve egzersiz psikologları ve spor alanındaki uzmanlar, sporcunun en iyi performansını gösterebilmek adına duyduğu çeşitli ihtiyaçları karşılayarak, kaynaklarından en iyi şekilde yararlanıp motivasyonu arttırmayı hedeflerler.

İpek Ünlü

Motivasyon kelimesinin kökü Latince hareket etmek anlamına gelen “movere” sözcüğüne dayanır. Türkçedeki eş anlamlısı güdülenmedir. Bu kavramın açıklanmasına yönelik yapılan pek çok çalışma bulunmakta.

Güdü ya da motivasyon, bireyleri bir amaç doğrultusunda davranışa yönlendiren ve davranışı şekillendiren, enerji ve yön veren bir güç olarak tanımlanır (Roberts, Treasure ve Conroy,2007).  Gündelik hayatımızdaki çoğu davranışa baktığımızda bir amaca hizmet eder. Örneğin, lokantaya gitmemizin amacı karnımızı doyurmaktır ya da mesaiye kalan bir çalışanın amacı o işi daha başarılı bir şekilde bitirmek yahut daha fazla gelir elde etmek olabilir.

Daha önceki araştırmalar, güdülenmenin bir döngü halinde olduğunu, ihtiyaç duyulan şey giderildiğinde o motivasyon kaynağının ortadan kalkmadığını öne sürer (Morgan, 1993). Öncelikle birey ihtiyaç duyduğu bir kavramın farkına varır. Bu fizyolojik bir ihtiyaç da olabilir (acıkmak) daha sosyal bir ihtiyaç da (işte, okulda başarılı olmak). Sonrasında, o ihtiyacı gidermeye yönelik bir davranış sergilenir ve en sonunda ihtiyaç giderilir. Örneğin, karnı acıkan bir birey, acıkır ve yemeğe ihtiyaç duyar. Buzdolabını açar ve yiyecek bir şeyler çıkarıp yer. Sonra karnı doyar. Kişinin acıkma ihtiyacı giderilir ama bu ihtiyaç tamamen yok olmaz. Aynı, dünyaca tanınmış ve alanında en başarılı futbolcuların bir kere maç kazandıktan sonra yeniden maç kazanmak için tekrar ve tekrar çaba sarf ettikleri gibi.

Yaşamın her alanında olduğu gibi güdülenme kavramı spor ortamında da oldukça önemli bir role sahip. Peki sporda güdülenme ya da motivasyon nasıl açıklanır?

Spor psikolojisi bilim dalının son yıllardaki en önemli odak noktalarından biri güdülenmedir çünkü bakıldığında insan yaşamı, belirli hedeflere bağlı olarak fizyolojik ya da sosyal güdüler tarafından şekilleniyor. Böylelikle insan davranışı gün içerisinde değişiklik gösterebiliyor. Mesela, bazen bazı insanlar yataktan çıkmaya güç bulamazken, yılın en soğuk kış gününde spor salonuna gidip antrenman yapan insanlar var. Bunun sebebi tamamen bireylerin motivasyonlarındaki güç ve gücün şiddetine bağlı.  Böylelikle aslında sporda güdülenmeyi, sportif bir davranışı ya da performansa hizmet eden bir davranış için sporcuyu harekete geçiren ve yönlendiren bir istek olarak tanımlayabiliriz.

Spora motive edici etmenler arasında eğlence, beceri gelişimi ve öğrenme, fiziksel zindelik arkadaş edinme ve başarıya ulaşma gibi faktörler örnek gösterilebilir. Sporda, saygı görme, prestij sağlama ya da sosyal ilişkileri sürdürebilmek ya da sadece fiziksel olarak daha sağlıklı olup, kendini iyi hissedip yapılan şeye karşı yoğun duygular beslemek de motive edici unsurlar arasında.

İşte bu noktada, hepimizin alışık olduğu, filmlerde de sıklıkla görülen antrenörlerin ve koçların takıma yaptığı enerjisi yüksek, gaz verici konuşmalar aslında daha çok sporcunun o anki uyarılma düzeyine etki eder, yani hızlı tepki verebilme ve dikkat ile alakalıdır. Mesela, bir sporcu performans esnasında çok enerjik gözükmeyebilir ve bu o sporcunun motivasyonunun düşük olduğu algısı yaratabilir oysa ki bu, sporcunun o anki uyarılmışlarının düşük olmasından kaynaklı olabilir.

Uzmanlar, güdülenme kavramının bir sporcunun başarısının anahtar elementi olarak görür (Gould, Dieffenbach ve Moffer,2002). Sporcuyu ve takımı motive eden unsurları tanımak doğru stratejiler oluşturmakta fayda sağlar ve takım, sporcu ve antrenörü bir bütün olarak daha işlevsel ve etkin kılar. Çünkü güdülenme hem içsel hem de dışsal uyaranlar içeren ve eyleme yönlendiren bir durumdur. Sporcuyu hedefe kitler, hedefe yönelik davranışlar benimsetir ve sonunda başarı ile gelen hazzı tattırır.

Hedeflerinize bir adım daha yaklaştığınız güzel bir hafta dilerim.